Với vợ chồng Chính
Phái
Người thợ làm buồm giỏi giang mà
Tim yêu quý nay chỉ còn là một khối thịt gần như bất động,trong một chiếc chăn
ngồi gần cửa ra vào .Lúc đó mới là 8 giờ 15 phút sáng.Bà vợ ngạc nhiên sao có
một ông già là tôi tới thăm quá sớm,không báo trước,không đi cả một đoàn như anh
Thiện đã tổ chức cách đây một tháng.Báo trước,nên cả gia đình còn tập hợp
được,còn nay chỉ có một mình .Tôi ,như một "ta ba lô" ,cố gắng giải thích tôi là
ai ,mục đích thăm viếng để làm gì.Nhất là trình bày lại ,tôi đã cố tìm ông từ
một năm trước,trước khi bắt tay vào việc dịch và xuất bản cuốn du ký của Tim,tức
là ngay sau buổi gặp Lợi tại Sầm Sơn.Tôi cũng kể cho bà Phái nghe,tôi đã vào tận
trong đình Phong Cốc,hỏi về một ông đã từng làm buồm cho "Tây" cách đây 20
năm.Bà con nghe thấy Tây,tưởng tôi là dân cò cho Tây may buồm du lịch,nên kéo
tôi về nhà,giới thiệu tài nghệ của mình .Thế là chuyến đi tìn không có kết quả,
kể cả tìm cách tiếp cận bà Đỗ Thị Hoàng,quan chức cấp cao,nhưng phải tới hôm nay
mới tìm ra.Cũng như thế, Lợi là một "vô danh" khi chính tạp chí Cộng Sản có một
bài của ông của ông tuyên huấn tỉnh ủy Thanh Hóa ca ngợi mảng Sầm Sơn,nhắc tới
Lợi (viết sai họ,sai phường cư trú).Mình gọi điện thoại cho ông,ông nói ông
không biết rõ,chỉ nghe người ta nói lại.Phải tới chuyến đi 2013 với Nguyệt mới
tìm ra Lợi ,trong chuyến đi năm 2005 ,sau khi gặp John Doney ,mình bị "lạc" vào
xóm chài sát Hoằng Hóa ,chẳng tìm ra một ai chính thức làm mảng năm 1993.Có một
ông khẳng định có làm mảng 1993,nhưng cách ăn nói có vẻ muốn làm chút tiền mới
cho biết sự thật,nên mình bye ngay!VNMNT !Trở lại chuyện ông Chính`,Tim viết rất
ít trong cuốn du ký :
" Vịnh
Hạ Long là một điểm hy vọng của ngành du
lịch còn non nớt của Việt Nam. Những ngọn núi thấp đẹp thơ mộng như trong tranh
thủy mặc bao quanh lấy vịnh rộng và nông, hàng tá những ngọn đồi tròn trịa mọc
thẳng lên thành những hòn đảo hình dáng kỳ lạ giữa mặt nước yên bình. Khi sương
mù bao phủ quanh vịnh, cảnh trí như từ một bức tranh bước ra hiện thực. Tôi đã
chọn Hạ Long là nơi thực hiện bước tiếp theo của dự án vì nơi này gần với biên
giới Trung Quốc, những ngư dân nơi đây vẫn sử dụng thuyền mành để đánh cá, và
tôi muốn trang bị cho Từ Phúc một bộ cánh buồm mành kiểu Trung Hoa cổ. Ba tháng
trước tại Hạ Long, Trúc và tôi đã đặt làm ba cánh buồm mành truyền thống ở chỗ
ông Chính ,một người thợ làm buồm. Ông Chính không phải là loại người trong khi
làm việc phải để người khác thúc
dục vì ông đã huy động bà vợ,
chị em gái và những bà hàng xóm cùng
làm buồm theo lối cổ xưa, mỗi đường may đều làm bằng tay. Họ dùng loại chỉ dai
nhất hiện có, và ở Việt Nam thì điều đó có nghĩa là những tấm bạt vải được may
lại với nhau hoàn toàn bằng chỉ tơ màu vàng nguyên thủy. Sau đó mỗi cánh buồm
được xử lý bằng một dung dịch đặc biệt để tránh nấm mốc và mục nát. Dung dịch
này được làm bằng cách chặt nhỏ rễ của một loại củ không ăn
được trông
giống như củ cải đường,đó là củ nâu. Những miếng củ nâu được đun trong nước với
ngọn lửa nhỏ cùng với vải buồm từ mười đến mười hai giờ đồng hồ. Buồm được lấy
ra, phơi khô, và đun lại lần nữa cho đến khi mỗi cánh buồm đã qua xử lý bốn lần.
Giờ đây chúng lên một màu đỏ sậm tuyệt đẹp, giống như màu của cánh buồm trong
những bức tranh
xưa.
Ông Chính cùng ba người
con trai đã chèo thuyền đánh cá đi tới một trong những hòn đảo xa xôi nhất của
Hạ Long để tìm những cây làm cột buồm cho Từ Phúc. Họ đã chọn cây hạt dẻ, điều
này làm tôi khá ngạc nhiên vì cây hạt dẻ thường không được dùng để lấy gỗ làm
cột buồm. Nhưng tôi không nói gì cả vì tôi hoàn toàn trông cậy vào họ. Ông Chính
là một thủy thủ lão luyện, một con người nhỏ nhắn, ít nói và hơi nhút nhát ở độ
tuổi năm chục, rất thiện nghệ và luôn làm việc theo cách của mình. Khi Nick đề
nghị một cách cải tiến trong việc gắn cột buồm, ông Chính tỏ vẻ ngần ngại trước
lời đề nghị. Những người con trai của ông Chính là lực lượng lao động chính của
chúng tôi và họ răm rắp vâng lời cha mình, nên tôi nghĩ tốt nhất cứ để ông Chính
tiến hành theo cách của mình. Đó là lần duy nhất Nick mất kiên nhẫn và phàn nàn
với giọng đầy phẫn nộ khi lời cố vấn và chỉ dẫn nghiệp vụ của anh bị coi thường.
Sự kích động của anh cũng là dấu hiệu cho thấy anh đã trở nên quan tâm rất nhiều
đến sự thành công của mảng. Cũng như Từ Phúc là thành quả lao động của những
người thợ làm mảng, là thiết kế của Colin Mudie, nó cũng là tạo vật của Nick, và
giờ đây nhiệm vụ kỹ sư của anh đã sắp kết thúc. Rồi anh sẽ sớm phải quay về Úc
để trở về công việc của anh ở viện bảo tàng, song chia tay Từ Phúc đối với anh
thật đau khổ. Vì vậy, khi chúng tôi căng buồm để Từ Phúc chạy thử lần đầu tiên,
tôi đã yêu cầu dứt khoát phải để Nick là người cầm lái, và bè của chúng tôi đã
lướt đi trên mặt nước yên tĩnh như gương của Hạ Long trong làn gió dịu
mát."
|
Thế là tôi chỉ có thể nói chuyện với bà Phái và cháu Đàm
,con gái ông Chính
Theo bà Phái kể lại, họ Phạm
chuyên theo nghề chài lưới,"chã tôm" "đã có mặt tại đây ít ra là 16 đời , mà nhà
thờ họ gần đó sẽ nói lên tất cả.Phạm Văn Chính (sinh 1942) mồ côi từ năm 13 tuổi
nên Chính đã phải sớm tự lập .Khi đợi xe bus ,ăn bát bún ngoài đầu ngõ nhà
Chính,mình được bà chủ quán,vốn là y tá thôn ,suýt xoa khen ông Chính hiền
lành,khéo tay.Những người con của Chính gồm có Phạm thị Đam(sinh 1968) cũng theo
nghề biển,Phạm Văn Đình (1962),Phạm Thị Đàm(1971) có chồng tên lả Vũ Hữu Dũng ,
Phạm Văn Tuyên (1973) đang làm ăn tại Cẩm Phả , Phạm Văn Phượng (1982) . Hỏi bà
Phái là tại sao ông Tim tìm ra ông Chính thì bà nói là nhờ ông chú là Phạm Văn
Lâm (đã mất) được ông Chủ tịch Yên Hưng lúc đó là Vũ Tài Chí mách việc.Nhắc cái
tên ông Chí họ Vụ,mình nghĩ ông ta có họ hàng với Vũ Đình Mai,thủ trưởng Khu Đội
Quảng Ninh của mình những năm 60 .Có lẽ hôm nào phải hỏi hai ông giám đốc đóng
tàu Hạ Long là Nguyễn Đức Thận và Nguyễn Tuấn Anh xem mối liên hệ họ hàng này !
Hai giám đốc đều là con rể của cụ Mai mà mình có vinh dự được cụ Mai gọi là
"thày giáo" trong hai năm liền .Cụ vừa là thủ trưởng vừa là học trò của
mình,trong những năm 60,khi quân đội đang phơi phới tiến lên ,chuẩn bị tấn công
miền Nam,hy vọng hiện đại hóa nhanh,nên lớp 7 bổ túc đã nhét vật lý nguyên tử
và nhiều khái niệm toán cao cấp !
Bà Phái cũng cho biết ,được ông
Tim trả cho ít tiền,Chính đã tặng Trúc phiên dịch 1 chỉ vàng và cũng không đòi
tiền mua dây mây buộc mà Trúc nhờ mua hộ .Những chuyện vặt của một thời khốn khó
,cho nên bà cũng không hiểu mình tới thăm vì lý do gì ,mà lại tặng Chính vài
trăm mua sữa . Không thể hỏi thêm gì về quá trình làm buồm,hy vọng gặp Tuyên
sẽ làm rõ những chuyện như Nick góp ý,cái buồm may sao cho hứng gió ,mà "chỉ có
bố cháu mới làm buồm đi ngược gió được " (như Đàm khoe),buồm đã sửa ra sao từ
bản vẽ của Colin và ý của Nick.Đó là chuyện khá lý thú mà mình phải trao đổi với
Tuyên,lúc làm buồm là 20 tuổi,để từ đó so sánh được những quan niệm dân gian với
những bài học sailmaking hiện đại!Con trai Đàm và Dũng là Vũ Thế Anh đã tốt
nghiệp đại học ,đang làm cho công ty Âu Lạc của Đào Hồng Tuyền có thể giúp mình
liên lạc để Tuyên nói lại quá trình làm buồm theo những kinh nghiệm của những
người Phong Cốc.Ngôi nhà mà Chinh dựng lên hiện nay được xây vào năm 1981,có lẽ
vào lúc cao trào của những chuyến ra đi và không rõ chiếc thuyền cùa Tài Lộc bị
giữ tại Đầm Hà đêm 5/09/1985 có phải có tấm buồm do những người Phong Cốc làm
nên hay không ?Tài Lộc, một chủ xe nổi tiếng Hòn Gai những năm 80, nay nghe nói
có mấy tiệm ăn tại Paris Mong lắm ,ngôi nhà này,xóm này,Phong Cốc này sẽ có
điểm bảo tàng về buồm cho mọi khách tham quan trong và ngoài nước biết được :Có
một tấm buồm là "máy" cho chiếc mảng Sầm Sơn đã từng vượt 5500 dặm biển,suýt
tiến tới California nước Mỹ ,cho thế giới biết đây là một trung tâm dịch vụ may
buồm sailmaker ,lại buồm mà Tây hay gọi là Junk sail ,chứ không phải Hongkong
!Vì nhiều người vẫn thích du thuyền của mình trang bị buồm junk chứ không thích
các buồm Tây hay buồm Ả Rập . Buồm có thể góp phần làm cho Phong Cốc giàu có
hơn,sang trọng hơn ?
|
|